Uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin imal ve ticareti eylemleri T.C.K.’nun 188. maddesinde suç olarak düzenlenmiş olup, içeriğinde uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin imali, ithal veya ihrac edilmesi, satılması, satışa arz edilmesi, başkalarına verilmesi şeklinde temin edilmesi, sevk edilmesi, nakledilmesi, depolanması veya kişisel kullanım amacı dışında satın alınmasına ilişkin hükümler düzenlenmiştir.
Yazımızda TCK 188. maddesinin bilgilendirici kısa açıklamasına yer vermekteyiz.
Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçu nedir?
Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçu, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun ‘Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti’ başlığı altında, Kanun’un 188. maddesi kapsamında düzenlenmiş suçları oluşturan eylemlerin genel ibaresidir.
Suçun bazı hukuki özellikleri:
- Ağır Ceza Mahkemesinin görev alanına girmesi
- Kovuşturması şikayete bağlı suçlardan olmayışı
- Uzlaşmaya tabi olmaması
- TCK’nun ‘Kamunun Sağlığına Karşı Suçlar’ bölümünde düzenlenmiş olup, suçun hukuki konusunun kamu sağlığı olması
Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçları ve cezası
Uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin imalatı, ülkeden ihracatı, ülkeye ithalatı, satışı, satışa arz ettirilmesi, veya kişisel kullanım amacı dışında satın alınması, temin edilmesi, sevk veya nakledilmesi, kabul edilmesi ve bulundurulması fiilleri ceza kanununda düzenlenmiş suçları oluşturmakta olup, işlenmesi hâlinde beş yıldan otuz yıla kadar hapis ve bin günden yirmi bin güne kadar adli para cezasına hükmolunur.
TCK Madde 188
T.C.K. 188. maddesinin metni:
Madde 188- (1) Uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak imal, ithal veya ihraç eden kişi, yirmi yıldan otuz yıla kadar hapis ve iki bin günden yirmi bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.(2)(3)
(2) Uyuşturucu veya uyarıcı madde ihracı fiilinin diğer ülke açısından ithal olarak nitelendirilmesi dolayısıyla bu ülkede yapılan yargılama sonucunda hükmolunan cezanın infaz edilen kısmı, Türkiye’de uyuşturucu veya uyarıcı madde ihracı dolayısıyla yapılacak yargılama sonucunda hükmolunan cezadan mahsup edilir.
(3) Uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak ülke içinde satan, satışa arz eden, başkalarına veren, sevk eden, nakleden, depolayan, satın alan, kabul eden, bulunduran kişi, on yıldan az olmamak üzere hapis ve bin günden yirmi bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.(1)(2) (Ek cümle: 18/6/2014 – 6545/66 md.) Ancak, uyuşturucu veya uyarıcı madde verilen veya satılan kişinin çocuk olması hâlinde, veren veya satan kişiye verilecek hapis cezası on beş yıldan az olamaz.
(4) (Değişik: 27/3/2015-6638/11 md.)
a) Yukarıdaki fıkralarda belirtilen uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin eroin, kokain, morfin, sentetik kanabinoid ve türevleri veya bazmorfin olması,
b) Üçüncü fıkradaki fiillerin; okul, yurt, hastane, kışla veya ibadethane gibi tedavi, eğitim, askerî ve sosyal amaçla toplu bulunulan bina ve tesisler ile bunların varsa çevre duvarı, tel örgü veya benzeri engel veya işaretlerle belirlenen sınırlarına iki yüz metreden yakın mesafe içindeki umumi veya umuma açık yerlerde işlenmesi, hâlinde verilecek ceza yarı oranında artırılır.
(5) (Değişik: 18/6/2014 – 6545/66 md.) Yukarıdaki fıkralarda gösterilen suçların, üç veya daha fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi hâlinde verilecek ceza yarı oranında, suç işlemek için teşkil edilmiş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde, verilecek ceza bir kat artırılır.
(6) Üretimi resmi makamların iznine veya satışı yetkili tabip tarafından düzenlenen reçeteye bağlı olan ve uyuşturucu veya uyarıcı madde etkisi doğuran her türlü madde açısından da yukarıdaki fıkralar hükümleri uygulanır. (Ek cümle: 29/6/2005 – 5377/22 md.) Ancak, verilecek ceza yarısına kadar indirilebilir.
(7) Uyuşturucu veya uyarıcı etki doğurmamakla birlikte, uyuşturucu veya uyarıcı madde üretiminde kullanılan ve ithal veya imali resmi makamların iznine bağlı olan maddeyi ülkeye ithal eden, imal eden, satan, satın alan, sevk eden, nakleden, depolayan veya ihraç eden kişi, sekiz yıldan az olmamak üzere hapis ve bin günden yirmi bin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.(1)(2)(3)
(8) Bu maddede tanımlanan suçların tabip, diş tabibi, eczacı, kimyager, veteriner, sağlık memuru, laborant, ebe, hemşire, diş teknisyeni, hastabakıcı, sağlık hizmeti veren, kimyacılıkla veya ecza ticareti ile iştigal eden kişi tarafından işlenmesi hâlinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.
188/1
TCK 188/1’de uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak imalatı, ithalatı veya ihracatı eylemleri suç olarak tanımlanmıştır.
188/2
TCK 188/2’de bir uluslararası ceza hukuku kuralına yer verilmiş olup, suç teşkil eden ihracat eyleminin özelliği üzerine, anılan eylemin diğer ülke açısından ithal olarak nitelendirilmesi dolayısıyla, eylemi ithal olarak niteleyen ülkede yapılan yargılama sonucunda hükmolunan cezanın infaz edilen kısmı, ülkemizde uyuşturucu veya uyarıcı madde ihracı dolayısıyla yapılacak yargılama sonucunda hükmolunan cezadan mahsup edileceği hakkında hüküm düzenlenmiştir.
188/3
TCK 188/3’te uyuşturucu veya uyarıcı madde konulu çeşitli eylemler tekil suç oluşturan eylemler olarak düzenlenmiştir.
188/4
TCK 188/4’de uyuşturucu veya uyarıcı madde kategori sınıflandırılmasına yer verilmiş olup, sentetik kanabinoid ve türevleri, eroin, kokain, morfin, bazmorfin maddeleri ceza artırımına sebep olarak gösterilmiştir.
Ayrıca dördüncü fıkranın ‘b’ bendinde ceza artırımına sebep olan TCK 188/3’de düzenlenen eylemlerin işlendiği yerler sıralanmıştır.
188/5
TCK 188/5’te, TCK 188/1, 188/2 ve 188/3 fıkralarında gösterilen suçların üç veya daha fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi ve suç işlemek için teşkil edilmiş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlleri ceza artırımına sebep olarak gösterilmiştir.
188/6
TCK 188/6’da uyuşturucu veya uyarıcı madde etkisi doğuran, üretimi resmi makamların iznine veya satışı yetkili tabip tarafından düzenlenen reçeteye bağlı olan maddeler ceza indirimine sebep olabileceği gösterilmiştir.
188/7
TCK 188/7’de suç konusu, uyuşturucu veya uyarıcı etki doğurmayan, fakat uyuşturucu veya uyarıcı madde üretiminde kullanılan ve ithal veya imali resmi makamların iznine bağlı olan maddelerdir. Gösterilmiş maddeler konulu çeşitli eylemler tekil suç oluşturan eylemler olarak düzenlenmiştir.
188/8
TCK 188/8’de eylemi gerçekleştirenlerin meslek grup sınıflandırılmasına yer verilmiş olup, TCK 188. maddesinde tanımlanan suçların, maddenin 8. fıkrasında geçen kişiler tarafından işlenmesi hâli ceza artırımına sebep olarak gösterilmiştir.
Uyarıcı veya uyuşturucu madde ticareti ve imali suçları nelerdir?
TCK‘nın 188. maddesinde, uyarıcı veya uyuşturucu madde ticareti ve imali suçları düzenlenmiştir. TCK‘nın 188. maddesi uyarınca; 188. maddede birbirinden bağımsız olarak gösterilmiş, uyuşturucu veya uyarıcı madde konulu hareketin herhangi birinin işlenmesiyle suç oluşmaktadır.
Kanun maddesinde düzenlenmiş suç oluşturan hareketler:
- ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak imal, ithal veya ihraç etme
- ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak ülke içinde satma, satışa arz etme, başkalarına verme, sevk etme, nakletme, depolama, satın alma, kabul etme, bulundurma
- ithal veya imali resmi makamların iznine bağlı olan ve uyuşturucu veya uyarıcı madde üretiminde kullanılan herhangi bir maddeyi ülkeye ithal etme, ülkeden ihraç etme, imal etme, satma, satın alma, sevk etme, nakletme, depolama
İmal
TCK madde 188/1‘de öngörülen imal fiili, ham maddeyi işleyerek bir uyuşturucu madde üretmek anlamındadır. Dikkat etmek gerekir ki, saflaştırmanın dönüştürme ile eşdeğer sayıldığından dolayı, bir maddeyi saflaştırma, arındırma yöntemi ile uyuşturucu madde elde edilişi hareketi de imal olarak değerlendirilmektedir.
Buna karşın, uyuşturucu veya uyarıcı madde içeren bitkilerin ekimi, hasadı, kesimi, kurutulması gibi tarımsal işlemler TCK madde 188/1 kapsamında değerlendirilmemekte olup, uyuşturucu veya uyarıcı madde içeren bitkilerin tarımına ilişkin hususlar ceza hukukunda özel bir kanun ile düzenlenmiştir.
İthal
TCK madde 188/1‘de öngörülen ithal hareketi, başka bir ülkeden uyuşturucu maddeyi ülkemize getirme anlamındadır. Türkiye devlet sınırlarından herhangi bir taşıma yöntemiyle uyuşturucu maddenin yasadışı sokulması hareketi ithal suçunu oluşturmaktadır.
Dikkat edilmesi gerekir ki, uyuşturucu veya uyarıcı maddeyi bir ülkeden başka bir ülkeye ihraç etmek üzere Türkiye’yi transit geçiş kullanılması hâli, ithal veya ihraç değil, 188/3 kapsamında düzenlenmiş nakletme hareketi olarak değerlendirilmektedir.
İhraç
TCK madde 188/1‘de düzenlenmiş olan ihraç hareketi, uyuşturucu maddeyi Türkiye devlet sınırlarından yasadışı başka bir ülkeye çıkarılması veya çıkarılmasına yönelik icra hareketinin başlaması ve bu hareketlerin gümrük kapısı olan sınır bölgelerinde gerçekleşmesi anlamındadır.
Nakletme
TCK madde 188/3‘de öngörülen sevk etme ve nakletme hareketleri, uyuşturucu maddeyi ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak bir yerden başka bir yere götürme veya fiilen taşıma hareketini yapmayarak aktarma, gönderme anlamındadır.
Kabul ve bulundurma
TCK madde 188/3‘de öngörülen bulundurma hareketi, bir kimsenin uyuşturucu maddeyi ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak kişisel kullanım dışında bir amaçla hakimiyeti altında tutması anlamındadır.
TCK madde 188/3‘de öngörülen kabul etme hareketi, bir kimsenin başkasına ait uyuşturucu maddeyi ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak, herhangi bir maddi karşılık vermeden, kişisel kullanım amacı dışında alarak kendi fiili hakimiyetine geçirmesi anlamındadır.
Satma, satın alma, satışa arz etme
TCK madde 188/3‘de öngörülen satma hareketi, bir kimsenin uyuşturucu maddeyi ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak bir değer karşılığında başkasına vermesi anlamındadır.
TCK madde 188/3‘de düzenlenmiş satın alma hareketi, bir kimsenin uyuşturucu maddeyi ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak, kişisel kullanım amacı dışında bir değer karşılığında kendi fiili hakimiyetine geçirmesi, mübayaa etmesi anlamındadır.
TCK madde 188/3‘de belirtilen satışa arzetme hareketi, bir kimsenin ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak uyuşturucu maddenin satışı için hazırlık hareketleri yapması, piyasaya sürmesi veya sunması anlamındadır.
Başkasına verme
TCK madde 188/3‘de düzenlenmiş olan başkasına verme hareketi, bir kimsenin kendisinde bulunan uyuşturucu maddeyi ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak, herhangi bir değer almaksızın ve satış amacı olmadan, başkasının fiili hakimiyetine geçirmesi anlamındadır.
Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde İmal ve Ticareti Suçunun Unsurları
Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçunu oluşturan temel unsurlar, her suçta bulunması gereken üç zorunlu unsurdan oluşmakta olup, maddi unsur, manevi unsur ve hukuka aykırılık unsurudur.
TCK 188. maddesinde düzenlenen suçlarda maddi unsurun mevcudiyeti için icra davranışı aranmakta olup, kanun maddesinde belirtilen herhangi bir hareketin icrası ile suçun maddi unsuru gerçekleşmiş olur. Buna karşın, suçun maddi unsurunun oluşması için suçun maddi konusunun, yani uyuşturucu maddenin bulunması şartı aranmaktadır ve bu durumda hukuka aykırı ele geçirilen uyuşturucu maddelerin, “suçun maddi konusu” olarak hükme esas alınamayacağından, suçun maddi unsurunun oluşmadığı anlaşılmaktadır.
Suçun manevi unsuru, icra edilen hareket ile kişi arasındaki manevi bağı ifade ettiğinden, TCK 188. maddesinde düzenlenen suçlarda manevi unsurun mevcudiyeti için kast aranmaktadır. Suç oluşturan hareketi icra eden kişi, kanunda belirtilen maddi unsurları ve suçun maddi konusunu bilmediği takdirde, suçun icra hareketini yaparken kasten hareket etmiş sayılmamakta olup, suçun maddi unsurunun oluşmadığı anlaşılmaktadır. Suç oluşturan hareketin icrası sırasında, taksirli sorumluluk, hareketin suç oluşturduğu hususunda kaçınılmaz bir hataya düşme hâllerinde, TCK Madde 30 hükümleri uygulanmaktadır.
Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçlarında hukuka aykırılık unsurunun gerçekleşmesi için, suç oluşturan hareketin ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak yapılması aranmaktadır.
Suçun Özel Görünüş Şekilleri
Suç ve cezalarında genel olarak, teşebbüs, iştirak, içtima ve tekerrür özel görünüş hâlleri oluşturmaktadır.
Teşebbüs
Suça teşebbüs – bir kişinin işlemek isteyerek kastettiği bir suçu elverişli hareketlerle doğrudan doğruya icraya başlayıp da icra hareketlerini kontrolü dışındaki koşullar nedeniyle tamamlayamamış olması hâlidir.
Uyuşturucu madde imal etmek kastıyla kişinin imal hareketinin icrası için gerekli maddeleri ve malzemeleri imalatın yapıldığı yerde bulundurması ve imalat için gereken icra hareketlerine başlaması ve kontrolü dışındaki koşullar nedeniyle tamamlayamamış olması hâlinde suça teşebbüsten dolayı sorumlu tutulur. Teşebbüs hâlinin oluşabilmesi için doğrudan imal hareketine ilişkin icrai hareketlerin başlamış olması aranmaktadır. İmalatın icrası hareketine başlamak, ham maddeyi işleyerek, dönüştürme hareketine başlamak anlamındadır.
İthal hareketinin gerçekleşmesi için maddenin Türkiye devlet sınırından sokulması hareketinin tamamlanmış olması gerektiğinden, maddenin sınır kapısında yakalanmasıyla ithal suçuna teşebbüs hâli oluşmaktadır.
İhraç hareketinin gerçekleşmesi için uyuşturucu maddenin Türkiye devlet sınırlarından başka bir ülkeye çıkarılması hareketinin tamamlanmış olması gerektiğinden, maddenin sınır kapısında veya gümrük alanı içerisinde yakalanmasıyla ihraç suçuna teşebbüs hâli oluşmaktadır.
Kabul etme, başkasına verme, nakletme, sevk etme hareketleri tamamlanmadığında suça teşebbüs hâlinin oluşabilmesi mümkündür.
Bulundurma hareketi süregelen bir hareket olduğundan suça teşebbüs hükümlerinin uygulanmasına münasip değildir.
Tamamlanmamış satım hareketinin satışa arz etme suçu olarak nitelendirildiğinden, satım hareketinde teşebbüs hükümleri uygulanmamaktadır.
İştirak
Suça iştirak – suçun işlenmesine birden fazla kişinin katılması anlamında olup, faillik, azmettirme, yardım etme şeklinde gerçekleşmektedir.
TCK 188. maddesinde düzenlenen hareketlerden herhangi birini birlikte gerçekleştiren kişilerden her biri ve hareketin icrasında bir başkasını araç olarak kullanan fakat hareketin icrasını bizzat gerçekleştirmeyen kişi fail olarak sorumlu olur.
TCK madde 188‘de düzenlenmiş olan hareketlerden herhangi birinin icrası için bir kişiyi ikna ile, rüşvetle, tehditle, menfaat vaadinde bulunarak, kışkırtarak, aldatarak, veya başka bir şekilde suçu işlemeye karar vermesinin sağlanması hâlinde suça azmettirme hükümleri uygulanmaktadır.
Uyuşturucu madde imal ve ticareti suçlarını oluşturan hareketlerden herhangi birinin icrasına yönelik maddi veya manevi katkıda bulunulması hâlinde suça yardım etme hükümleri uygulanmaktadır.
İçtima
Suçların içtimaı – birden çok suçun tek suçta toplanması anlamında olup, Türk Ceza Kanunu’na göre zincirleme suç ve fikri içtima olarak iki şekilde gerçekleştirilmektedir.
‘Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti’ ibaresi ile T.C.K. 188. maddesinde üç suç tipi düzenlenmiştir. Kişinin T.C.K.’nun 188. maddesinde düzenlenmiş birden çok suçu işlemiş olması hâlinde fikri içtima hükümleri uygulanmaktadır.
T.C.K.’nun 188. maddesinde düzenlenmiş herhangi bir suçu, bir suç işleme kararının icrası kapsamında, değişik zamanlarda bir kişiye karşı birden fazla işlenmesi veya aynı suçun birden fazla kişiye karşı tek fiille işlenmesi durumlarında zincirleme suç hükümleri uygulanmaktadır.
Tekerrür
Suçta tekerrür – önceden işlenen bir suçun cezası kesinleştikten sonra, cezası infaz edilmiş olsun ya da olmasın, belli bir süre içinde, yeni bir suçun işlenmesi hâli anlamındadır.
Suçta tekerrür hükümleri TCK 58. maddesinde düzenlenmiş belli koşulların oluşması hâlinde uygulanabilmektedir.
Diğer çoğu suçtan farklı olarak, TCK 188’de düzenlenen uyuşturucu madde konulu suçlarda, yabancı ülke mahkemelerinden verilen hükümler tekerrüre esas alınmaktadır.
Sonuç
TCK 188. maddesi genel ve çok geniş kapsamlı bir madde olduğundan, uygulanmasında hassaslık gerektirdiğinin yanı sıra, öğretide de tartışma konusudur.
Yazımızda TCK 188. maddesinin detaylandırılmış kısa anlatımını yapmaya çalıştık.
Uyuşturucu madde konulu yasal sorunlarla ilgili sorularınız varsa, hem Ceza Hukuku öğretisine hakim, hem uyuşturucu madde konulu davalarda tecrübeli, hem de adli bilimlere hakim avukata danışmanız faydalı olur.
