Velayet, genel olarak evlilik içinde doğan çocuğun korunması veya temsil edilmesi için öngörülmüş olan hukuki hakların bütününe verilen addır. Yetişkin olmayan çocukların, boşanma gerçekleşmemesi durumu yani anne ve babanın birlikteliği söz konusu ise velayet anne ve babanın ikisine aittir. Evlilik durumu sürdüğü müddetçe veya yasal bir neden olmadıkça velayet anne ya da babadan alınamaz.
Bu durum ile ilgili verilebilecek pek çok örnek vardır. Örneğin anne ve veya babadan biri vefat ettiğinde velayet hayatta kalan aile büyüğüne aittir. Anne ve babanın boşanması gibi durumlarda ise velayet durumu, hakimin kararı ile belirlenmektedir.
Boşanma durumundaki velayet kararının belirlenebilmesi için pek çok neden yer almaktadır. Bu nedenlerden bahsedecek olursak ilk değinmemiz gereken husus çocuğun refahı, mutluluğu ve hayalindeki geleceği hangi aile ebeveyninin yanında gerçekleştirebileceği gibi durumlardır.
Velayet Koşulları
Velayet ile ilgili genel koşullar Türk Medeni kanunu madde 335’de düzenlenmiştir. Türk Medeni kanunu madde 335’e göre ergin olmayan çocuk anne ve babasının velayeti altındadır Yasal bir sebep olmadıkça velayet anne veya babadan alınamaz. Hakim vasi atanmasına gerek görmedikçe kısıtlanan ergin çocuklar da anne ve babanın velayeti altında kalırlar.
Bu maddede açıklığa kavuşturulmuş durum şu şekilde özetlenebilir. Henüz 18 yaşına girmemiş yani resmiyette ergin olarak sayılmayan çocuğun velayeti anneye ve babaya aittir. Bu velayet ortaktır.
Velayetin Kaldırılması
Velayet ile ilgili bahsetmemiz gereken bir diğer husus ise velayetin kaldırılması durumudur. Velayetin kaldırılması ile ilgili düzenlemeye, Türk Medeni kanununda rastlamaktayız. Türk Medeni kanununa göre velayetin kaldırılmasını gerektiren nedenler şu şekildedir.
- Velayet verilen ebeveynin yani anne veya babanın deneyimsizliği, başka bir yerde bulunması, kronik ya da sürekli bir hastalığa yakalanması veya benzeri sebeplerden herhangi biriyle velayet görevini gerektiği gibi yerine getirememesi durumlarında velayet, hakim kararı ile kaldırılmaktadır.
- Velayete sahip anne veya babanın yeniden evlenmesi durumunda ise velayetin kaldırılması gerekmez. Ancak çocuğun menfaati söz konusu olduğunda velayet sahibi değiştirilebilir. Durum ve koşullara göre velayet kaldırılarak çocuğa vasi atanması da uygun görülebilir.
- Velayetin kaldırılıp vasi atanması gibi durumlarda anne ve babanın çocukların bakım eğitim gibi giderlerinin karşılama yükümlülükleri devam eder. Anne ve babanın bu giderleri ödeme gücü yoksa bu giderler devlet tarafından karşılanır.
